2. چیزهای جدید در دبیان 13
ویکی اطَلاعات بیش‌تری در این موضوع دارد.
2.1. معماری‌های پشتیبانی شده
معماری‌های پشتیبانی شدهٔ رسمی دبیان 13:
پی‌سی ۶۴ بیتی (
amd64)آرم ۶۴ بیتی (
arm64)آرم EABI (
armel)نگارش ۷ آرم (EABI با ABI ممیز ثابت،
armhf)پاورپی‌سی ته کوچک ۶۴ بیتی (
ppc64el)ریسک ۵ ته کوچک ۶۴ بیتی (
riscv64)سامانهٔ z آی‌بی‌ام (
s390x)
به علاوه روی سامانه‌های پی‌سی ۶۴ بیتی، فضای کاربری ۳۲ بیتی (i386) به صورت جزیی موجود است. برای جزییات پشتیبانی کاهش یافته از i386 را ببینید.
See Last release for armel for limitations on support for the ARM EABI
(armel) architecture.
می‌توانید در صفحه‌های وب پورت‌های دبیان بیش‌تر دربارهٔ وضعیت پورت‌ها و اطّلاعات مختص پورت معماریتان بخوانید.
2.2. چه چیزهایی جدید است؟
2.2.1. پشتیبانی رسمی از riscv64
این ارائه برای نخستین بار به صورت رسمی از معماری riscv64 پشتیبانی کرده که می‌گذارد کاربران دبیان را روی سخت‌افزارهای ریسک ۵ ۴۶ بیتی اجرا کرده و از همهٔ ویژگی‌های دبیان ۱۳ بهره‌مند شوند.
ویکی جزییات بیش‌تری دربارهٔ پشتیبانی riscv64 در دبیان فراهم کرده است.
2.2.2. مقاوم‌سازی در برابر حملات ROP و COP/JOP روی amd64 و arm64
ارائه trixie ویژگی‌های امنیتی‌ای را روی معماری‌های amd64 و arm64 معرّفی کرده که برای مقابله با آسیب‌پذیری‌های برنامه‌نویسی بازگشت محور و حمله‌های برنامه‌نویسی مبتنی بر فراخوانی یا پرش (COP/JOP) طرّاحی شده‌اند.
این مقاوم‌سازی روی amd64 بر اساس فناوری اجبار جریان واپایشی (CET) اینتل برای محافظت از ROP و COP/JOP است، روی arm64 بر اساس هویت‌سنجی اشاره‌گر (PAC) برای محافظت از ROP و شناسایی هدف شاخه (BTI) برای محافظت از COP/JOP است.
این ویژگی‌ها در صورت پشتیبانی سخت‌فزارتان به صورت خودکار به کار می‌افتند. برای amd64 مستندات لینوکس و مستندات اینتل را دیده و برای arm64 ویکی و مستندات آرم را ببینیدکه اطّلاعاتی دربارهٔ چگونگی بررسی پشتیبانی پردازنده‌تان از CET و PAC/BTI و چکونگی کارکردشان دارد.
2.2.3. پشتیبانی راه‌اندازی HTTP
اکنون نصب کننده و تصویرهای زندهٔ دبیان می‌توانند روی ثابت‌های پشتیبانی شدهٔ UEFI و U-Boot با استفاده از «راه‌اندازی HTTP» راه‌اندازی شوند.
روی سامانه‌هایی که از ثابت‌افزار تیانوکور استفاده می‌کنند وارد فهرست مدیر افزاره شده و سپس سیاههٔ افزاره‌های شبکه را بزنید، میانای شبکه را گزیده، پیکربندی راه‌اندازی HTTP و نشانی کامل ایزوی دبیان را برای راه‌اندازی مشخّص کنید.
برای دیگر پیاده‌سازی‌های ثابت‌افزار لطفاً مستندات سخت‌افزار سامانه یا ثابت‌افزار سامانه‌تان را ببنید.
2.2.4. بهبود ترجمهٔ صفحه‌های راهنما
پروژهٔ manpages-l10n ترجمه‌های جدید و بهبودیافتهٔ زیادی برای صفحه‌های راهنما ایجاد کرد. به طور خاص ترجمه‌های رومانیایی و لهستانی نسبت به bookworm به طور چشمگیری بهبود یافته‌اند.
2.2.5. Spell-checking support in Qt WebEngine web browsers
Web browsers based on Qt WebEngine, notably Privacy Browser and Falkon, now
support spell-checking using hunspell data. The data is available in the
BDIC binary dictionary format shipping in each Hunspell language package for
the first time in Trixie.
More information is available in the related bug report.
2.2.6. انتقال ABI ۶۴ بیتی time_t
همهٔ معماری‌ها جز i386 اکنون از ABI ۶۴ بیتی استفاده می‌کنند که تاریخ‌های پس از ۲۰۳۸ را پشتیبانی می‌کند.
روی معماری‌های ۳۲ بیتی (armel and armhf) ABI بسیاری از کتابخانه‌ها بدون تغییر soname کتابخانه تغییر کرد. نرم‌افزارهای سوم‌شخص و بسته‌های روی این معماری‌ها نیاز به ترجمه و ساخت دوباره و بررسی برای از دست رفتن داده‌های احتمالی دارند.
معماری i386 در این انتقال شرکت نکرد؛ چرا که وظیفهٔ اصلیش پشتیبانی از نرم‌افزارهای قدیمی است.
جزییات بیش‌تر در ویکی دبیان قابل مشاهده است.
2.2.7. Debian progress towards reproducible builds
Debian contributors have made significant progress toward ensuring package builds produce byte-for-byte reproducible results. You can check the status for packages installed on your system using the new package debian-repro-status, or visit reproduce.debian.net for Debian's overall statistics for trixie and later.
You can contribute to these efforts by joining #debian-reproducible on IRC
to discuss fixes, or verify the statistics by installing the new rebuilderd
package and setting up your own instance.
2.2.8. wcurl and HTTP/3 support in curl
Both the curl CLI and libcurl now have support for HTTP/3.
HTTP/3 requests can be made with the flags --http3 or --http3-only.
The curl package now ships wcurl, a wget alternative that uses curl to perform downloads.
Downloading files is as simple as wcurl URL.
2.2.9. BDIC Binary Hunspell Dictionary Support
Trixie ships .bdic binary dictionaries compiled from Hunspell source for the first time in Debian. The .bdic format was developed by Google for use in Chromium. It can be used by Qt WebEngine, which is derived from Chromium's source. Web browsers based on Qt WebEngine can take advantage of the provided .bdic dictionaries if they have appropriate upstream support. More information is available in the related bug report.
2.2.10. میزکارها و بسته‌های معروف
این ارائه جدید دبیان باز هم با نرم‌افزارهای خیلی بیش‌تری از سلفش bookworm می‌آید. این توزیع بالغ بر 14116 بستهٔ جدید داشته که تعداد کل بسته‌های موجود را به بیش از 69830 می‌رساند. اکثریت نرم‌افزارهای توزیع به‌روز شده‌اند: بیش از 44326 بستهٔ نرم‌افزاری که 63% بسته‌های bookworm است. همچنین 8844 بسته (یعنی 12% بسته‌های bookworm) به دلایل مختلف از توزیع برداشته شده‌اند. هیچ به‌روز رسانی‌ای برای این بسته‌ها نخواهید دید و در پیشانه‌های مدیریت بسته به عنوان «منسوخ» علامت خورده‌اند. بسته‌های منسوخ را ببینید.
دبیان باز هم با چندین محیط و برنامهٔ میزکار آمده است. از جمله گنوم ۴۸، پلاسمای کی‌دی‌ای ۶٫۳، لکس‌دی‌ای ۱۳، لکس‌کیوت ۲٫۱٫۰ و اکس‌اف‌سی‌ای ۴٫۲۰.
برنامه‌های بهره‌وری نیز ارتقا یافته‌اند. از جمله مجموعه‌های اداری:
لیبره‌آفیس به نگارش ۲۵ ارتقا یافته
گنوکش به ۵٫۱۰ ارتقا یافته
این ارائه همچنین به‌روز رسانی‌های نرم‌افزاری زیر را نیز به همراه دارد:
بسته |
نگارش در bookworm |
نگارش در trixie |
|---|---|---|
آپاچی |
۲٫۴٫۶۲ |
۲٫۴٫۶۴ |
بش |
۵٫۲٫۱۵ |
۵٫۲٫۳۷ |
کارساز ساناد بایند |
۹٫۱۸ |
۹٫۲۰ |
کریپت ست‌آپ |
۲٫۶ |
۲٫۷ |
curl/libcurl |
7.88.1 |
8.14.1 |
ای‌مکس |
۲۸٫۲ |
۳۰٫۱ |
اگزیم (کارساز رایانامهٔ پیش‌گزیده) |
۴٫۹۶ |
۴٫۹۸ |
مجموعه مترجم‌های گنو (پیش‌گزیده) |
۱۲٫۲ |
۱۴٫۲ |
گیمپ |
۲٫۱۰٫۳۴ |
۳٫۰٫۴ |
گنوپی‌جی |
۲٫۲٫۴۰ |
۲٫۴٫۷ |
اینک‌اسکیپ |
۱٫۲٫۲ |
۱٫۴ |
کتابخانهٔ سی گنو |
۲٫۳۶ |
۲٫۴۱ |
لینوکس |
۶٫۱ |
۶٫۱۲ |
زنجیرابزار ال‌ال‌وی‌ام/سی‌لنگ |
۱۵ |
۱۹ |
ماریادی‌بی |
۱۰٫۱۱ |
۱۱٫۸ |
انجین‌اکس |
۱٫۲۲ |
۱٫۲۶ |
اوپن جی‌دی‌کی |
۱۷ |
۲۱ |
اوپن ال‌دپ |
۲٫۵٫۱۳ |
۲٫۶٫۱۰ |
اوپن اس‌اس‌اچ |
۹٫۲ |
۱۰٫۰ |
اوپن اس‌اس‌ال |
۳٫۰ |
۳٫۵ |
پرل |
۵٫۳۶ |
۵٫۴۰ |
پی‌اچ‌پی |
۸٫۲ |
۸٫۴ |
پست‌فیکس |
۳٫۷ |
۳٫۱۰ |
پستگرس‌کیوال |
۱۵ |
۱۷ |
پایتون ۳ |
۳٫۱۱ |
۳٫۱۳ |
راست‌سی |
۱٫۶۳ |
۱٫۸۵ |
سامبا |
۴٫۱۷ |
۴٫۲۲ |
سیستم‌دی |
۲۵۲ |
۲۵۷ |
ویم |
۹٫۰ |
۹٫۱ |
2.2.11. Plasma 6
Debian 13 will be the first release of Debian shipping Plasma 6. This is a major upgrade from Plasma 5 found in Debian 12 and is built on an entirely new stack based on Qt 6 and KDE Framework 6 libraries.
Debian 13 (trixie) ships:
Qt 6.8.2 (up from 6.4.2)
KDE Frameworks 6.13 (new)
Plasma 6.3.6 (replaces Plasma 5.27.5)
KDE Gear applications:
KDE PIM suite in version 24.12.3
Other Gear applications in version 25.04.3 (except Neochat, KDevelop, Partition Manager)
The details of all packages added and removed in the stack between Debian 12 and 13 can be found in the Trixie Release Plans wiki page of the Qt / KDE Team.
In place upgrades of user profiles are generally supported but some occasional issues have been reported. Issues that could not be fixed in the distribution are being tracked in the Plasma 6 Upgrade Quirks wiki page alongside their workarounds.
For compatibilty with existing applications, Debian 13 also ships:
Qt 5.15.15 (up from 5.15.8)
KDE Frameworks 5.116 (up from 5.103)
Krita and a few other applications still depend on KDE Frameworks 5 but KF5 are not developed anymore and are considered deprecated upstream. They will be removed during the forky development cycle.